Het lijkt zo logisch en het is zo makkelijk gezegd: ’Kanker heb je samen’. Als je een relatie hebt en hij of zij krijgt kanker dan laat je haar*) dat natuurlijk niet alleen opknappen. Je staat er met je neus bovenop. Je zit op de voorste rij. Vanaf de eerste tot en met de laatste dag maak je het ziekteproces mee. Hoe lang dat duurt? Dat is over de behandeling zelf misschien nog wel te zeggen, maar het lange proces daarna is voor iedere kankerpatiënt anders. En dus ook voor iedere partner.
Als partner voel je je misschien machteloos. Jij kunt je geliefde immers niet genezen, dat is dokterswerk. Iets tussen de oncoloog en zijn patiënt. Strikt medisch-technisch gezien is dat ook zo.
Toch moet je je rol als partner niet onderschatten. Het woord ‘part’ zegt het al: jij bent een ‘deel’ van haar en zij is een deel van jou. Je wederhelft.
Kanker héb je samen. is een vaak gebruikte uitdrukking. Maar dóe je het ook samen? Want daarmee wordt het ineens een werk-woord. Ook letterlijk. Samen ga je ermee aan de slag.
Zelf heb ik in mijn vrouw Helma een stoere ‘patiënt’, zowel tijdens als na de behandelingsperiode. Iemand die zich niet snel uit het veld laat slaan. Zo heeft zij ervoor gezorgd dat haar borstkanker voor mij ‘behapbaar’ was. (Ik zie nu dat die term begint met de letters ‘beha’). Dat was al zo vanaf de ontdekking van de knobbel. ‘Ach, het zal wel niets zijn’, zei zij meteen geruststellend. Maar toen ze zichzelf de volgende ochtend voor de spiegel bestudeerde en dat haar linkerborst onderaan iets was ingetrokken, belde ze meteen de huisarts. Ook in de dagen voorafgaand aan de uitslag zei ze tegen mij en onze dochters dat het misschien allemaal zo’n vaart niet zou lopen.
Emoties eerlijk met elkaar delen
Maar dat deed het wel: borstoperatie, radiotherapie en chemo volgen. Voor Helma vooral een periode waarin ze aftakelt, langzaam afgebroken wordt en zieker en zieker. Met pijn, pijntjes, misselijkheid en extreme moeheid. Ik als partner zie en voel het gebeuren en heb mijn emoties, medelijden, pijn en frustraties vanbinnen. Beiden doorlopen we zo een eigen, gescheiden traject en ondergaan we de gevolgen van kanker en van de behandeling op onze eigen manier. Maar juist om dat eerlijk met elkaar te delen - erover te praten - ‘ben’ je er voor elkaar. En kom je dichter bij elkaar.
Die emoties kunnen lang aanhouden. Nadat er al maanden waren verstreken na de chemo en dat Helma’s werkgever begon over terugkeren op het werk. Contact houden, een bezoekje, ongetwijfeld allemaal met de beste bedoelingen. Maar zij was daar absoluut nog niet aan toe. Het gevoel dat er aan haar werd getrokken, maakte haar radeloos. Een stappenplan, re-integratie, een plan van aanpak met data… ze moest er niet aan denken. Hoe leuk ze het werk ook vindt en altijd heeft gevonden. Het zijn momenten waarop je je patiënt als partner kunt steunen en kunt helpen voor zichzelf op te komen.
Twijfel over een toekomst met elkaar
‘Samen kanker dóen’ begint door er samen over te praten. Elkaar vertellen wat je voelt. Over hoe boos, gefrustreerd of verdrietig je bent. Of je haar nog wel mooi vindt. Of dat het vrijen pijn doet. Of dat je twijfelt over jullie toekomst met elkaar. Verstop het niet, maar praat er over. Ook dat je het moeilijk vindt om erover te praten. Op die manier laat je aan je ‘patiënt’ zien wat het jou allemaal doet. Daardoor word je als buitenstaander een nauw betrokkene. En zo maak je het iets van jullie allebei. Zelfs als je geen woorden kunt vinden en alleen al goed en aandachtig naar haar luistert, laat merken dat je begrijpt wat er in haar omgaat.
Jezelf stoerder voordoen dan je bent
Je bent als partner steun en toeverlaat. En daarom misschien snel geneigd om te zeggen: o, met mij gaat het goed. Om zo jezelf stoerder voor te doen dan je eigenlijk bent. Eerlijker is het om elkaar te zeggen wat je van elkaar verwacht en wat je nodig hebt. Behalve er samen over praten , is er ook een praktische kant. Als partner neem je huishoudelijke en verzorgende taken over. Die extra’s komen bovenop je gewone dagelijkse werk en naast je hobby’s. De vertrouwde balans is dan weg en dat kan stress of spanning opleveren. Maar je doet het. Op je eigen manier en op je eigen tijd. Anders dus - minder goed, minder soepel - dan als je geliefde dat gewend is zelf te doen. Zoiets kan schuren, wrijving opleveren of een flink meningsverschil. Het vereist flexibiliteit en inlevingsvermogen in elkaars situatie. ‘Samen kanker doen’ is dan een kwestie van geven en nemen. En ook hier geldt: alleen door dat aan elkaar te laten blijken en erover te praten.
Met z'n tweeën hoor én weet je meer dan een
Omdat ik makkelijk schrijf, hield ik een dagboekje bij. (Het vormde de basis voor Man op de mammapoli.) Voor mezelf, om later terug te lezen, maar ook voor Helma die alles moest ondergaan. Voorafgaand aan de doktersbezoeken dronken we in het ziekenhuisrestaurant een kop koffie (Helma thee) en bespraken we wat we straks zouden zeggen. We stelden vragen op en ik maakte aantekeningen. Ook tijdens de behandeling of in het gesprek met de arts of verpleegkundige. Dat was heel waardevol. Na afloop bleek dan dat zij andere dingen had gezien, gehoord of onthouden dan ik. Twee weten niet alleen meer dan één, maar met z’n tweeën hoor en zie je ook meer dan in je uppie.
Op talloze andere manieren kan je als partner laten zien dat kanker iets is van jullie beiden. Zo gingen we samen naar de kapper toen de haarpijn ondraaglijk werd.... zelfs als de wind door haar haar woei. Samen naar de oncologische revalidatie waar ik Helma in de gaten hield als de oefeningen haar soms teveel werden. We hebben in die periode ook heel veel (en kort) gewandeld - doen we nog steeds overigens. En, niet onbelangrijk: leuke dingen doen of iets kopen natuurlijk: een kleine attentie of iets leuks om aan te trekken, waardoor je laat zien dat je haar aantrekkelijk vindt.
Hoe hebben jullie het aangepakt? Ook samen of misschien wat meer ieder voor zich? Herken je de situaties die ik hier beschrijf? Of heb ik het mis en ging het bij jullie heel anders? Verliep alles gladjes en geölied of schuurde het soms flink. Als je wilt: laat het me weten svp, via www.manopdemammapoli.nl
*) nb: waar in deze blog ‘zij’ of ‘haar’ staat, kun je ook ‘hij’ of ‘hem’ lezen.